UNAPRJEĐENJE LJUDSKIH RESURSA, MEĐUSEKTORSKE SARADNJE I ODGOVORNOSTI NEOPHODNO ZA DEINSTITUCIONALIZACIJU OSOBA SA MENTALNIM INVALIDITETOM

Povodom Svjetskog dana mentalnog zdravlja, Inicijativa mladih s invaliditetom Boke (I MI Boke) je u petak 11. oktobra 2024. godine u Omladinskom klubu Kotor održala Fokus grupu sa ključnim akterima/kama u oblasti deinstitucionalizacije osoba sa mentalnim invaliditetom (OMI). Na Fokus grupi su učestvovale četiri predstavnice zdravstvenih ustanova, centara za socijalni rad, lokalne samouprave i nevladinog sektora, a razgovaralo se o postojećem stanju i preporukama za deinstitucionalizaciju OMI koje su smještene u JZU Specijalnoj bolnici za psihijatriju „Dobrota” Kotor.

Podsjećamo, preko 30% OMI smještenih u ovoj Bolnici nisu tu zbog potrebe za bolničkim liječenjem, već što nemaju neophodne usluge podrške u njihovim lokalnim zajednicama i srodnike/ce koji/e su zainteresovani/e da im pruže neophodnu podršku. Ovo ne samo da utiče na nemogućnost Bolnice da obezbjedi bolničko liječenje u brzom roku i adekvatnom trajanju svima kojima je to potrebno, nego izaziva i kršenje osnovnih ljudskih prava OMI, koje su potpuno isključene iz redovnih tokova života. U tom smislu, učesnice Fokus grupe su istakle da je neophodno unaprijediti međusektorsku saradnju, kao i saradnju lokalnih vlasti sa državnim, kako bi se stvorile održive usluge podrške za OMI, bez kojih one ne mogu ostvarivati pravo na samostalan život i uključenost u zajednicu. Istakle su da uspostavljanje i pružanje ovih usluga ne smije da bude samo projektna aktivnost, kao što je to do sada bio slučaj, već da se budući projekti na deinstitucionalizaciji OMI moraju sprovoditi sa ciljem i namjerom održivosti njihovih rezultata, bez obzira na promjene u rukovodećem kadru i strukturi vlasti.

U svim predstavljenim institucijama je prisutan problem odlivanja kadrova, naročito onih zaduženih za socijalnu zaštitu. Zbog toga institucije ne mogu da posvete adekvatnu pažnju i vrijeme planiranju i sprovođenju aktivnosti na deinstitucionalizaciji OMI. U tom smislu je neophodno podsticanje zaposlenih u oblasti socijalne zaštite u vidu kontinuiranog besplatnog usavršavanja, povećanja zarada i stipendiranja uz uslov povratka u svoje lokalne zajednice. Pored toga, predstavljene institucije nisu uključene u proces izrade javnih politika na državnom nivou, koji je veoma centralizovan. U izradi Strategije zaštite i unaprjeđenja mentalnog zdravlja u Crnoj Gori za period 2019-2023. godine nije učestvovala nijedna od predstavljenih institucija i organizacija, a nisu ni dobile poziv da se uključe u radne grupe za izradu Programa za unapređenje mentalnog zdravlja u Crnoj Gori za period 2024-2026. godine i Strategije deinstitucionalizacije za period 2024-2028. godine. Dodatan problem je nepostojanje nikakvih sankcija za nesprovođenje strateških mjera i aktivnosti, što podstiče inertnost i održavanje statusa quo.

Pored ove Fokus grupe, I MI Boke je sprovela prikupljanje i analizu zvaničnih podataka o (ne)postojećim resursima za deinstitucionalizaciju OMI, a sprovešće se i dubinski intervjui sa predstavnicima/ama institucija i organizacija koje se nisu odazvale na Poziv I MI Boke da učestvuju u Fokus grupi. Na osnovu sprovedenog Istraživanja, izradiće se Izvještaj sa predlozima rješenja za deinstitucionalizaciju OMI, čiji će se konačan tekst usaglasiti sa predstavnicima/ama zainteresovanih strana i javnosti Kotora.

Ove aktivnosti su dio projekta kojije podržan od strane Instituta alternativa u okviru Programa malih grantova za organizacije civilnog društva za učešće građana u reformi javne uprave na lokalnom nivou u okviru projekta „Pokretači civilnog društva na Zapadnom Balkanu za reformisanu javnu upravu – WeBER 3.0”, koji finansira Evropska unija, a kofinansira Austrijska razvojna agencija.