ISKORIŠĆAVANJE POSTOJEĆIH RESURSA UZ MEĐUSEKTORSKU SARADNJU I POVEĆANJE ODGOVORNOSTI NEOPHODNO ZA DEINSTITUCIONALIZACIJU OSOBA SA MENTALNIM INVALIDITETOM

Inicijativa mladih s invaliditetom Boke (I MI Boke) je organizovala Lokalni forum reforme javne uprave o deinstitucionalizaciji osoba sa mentalnim invaliditetom u utorak, 25. februara 2025. godine u Staklenoj galeriji JU Kulturnog centra „Nikola Đurković” Kotor. Na Forumu su predstavljeni glavni nalazi Istraživanja o ne/postojećim resursima, mogućnostima i preprekama za deinstitucionalizaciju osoba sa mentalnim invaliditetom koje su smještene u JZU Specijalnoj bolnici za psihijatriju „Dobrota” Kotor i date preporuke mogućih rješenja za unaprjeđenje ovog procesa.

Istraživačica javnih politika Instituta Alternativa, Dragana Jaćimović je istakla da se u okviru projekta „Pokretači civilnog društva na Zapadnom Balkanu za reformisanu javnu upravu – WeBER 3.0”, koji finansira Evropska unija, a kofinansiraju Austrijska razvojna agencija i Ministarstvo javne uprave bave sistemskim promjenama neophodnim u javnoj upravi, sa fokusom na lokalni nivo. U tom smislu, projekat I MI Boke je prepoznat kao veoma značajan za rješavanje pitanja od lokalnog, ali i šireg značaja, o kome se malo govori, zbog čega je i podržan od strane Instituta alternativa u okviru Programa malih grantova za organizacije civilnog društva za učešće građana u reformi javne uprave na lokalnom nivou.

Izvršna direktorka I MI Boke, Miroslava-Mima Ivanović je u predstavljanju rezultata prikupljanja i analize zvaničnih podataka o (ne)postojećim resursima za deinstitucionalizaciju osoba sa mentalnim invaliditetom, istakla da je u JZU Specijalnoj bolnici za psihijatriju „Dobrota” Kotor već godinama smješteno najmanje 30% ovih osoba koje nisu tu zbog potrebe za bolničkim liječenjem, već što nemaju riješeno stambeno pitanje i srodnike/ce koji/e su zainteresovani/e da im pruže neophodnu podršku. Kazala je da samo jedan od brojnih strateških dokumenata propisuje aktivnosti koje su direktno usmjerene na deinstitucionalizaciju ove grupe, ali da te aktivnosti nisu realizovane zbog nedostatka finansijskih sredstava, kako se navodi u izvještajima o sprovođenju Strategije zaštite i unaprjeđenja mentalnog zdravlja u Crnoj Gori za period 2019-2023. godine. Kao jednu od preporuka za unaprjeđenje u ovoj oblasti navela je proširivanje kvalitetne saradnje Opštine Kotor i JU Centra za socijalni rad za opštine Kotor, Tivat i Budva, uz neophodnu podršku sistema zdravstvene zaštite na pružanju usluge stanovanje uz podršku za osobe sa mentalnim invaliditetom.

Prilikom predstavljanja glavnih rezultata terenskog istraživanja o mogućnostima i preprekama za deinstitucionalizaciju osoba sa mentalnim invaliditetom, psihološkinja dr Julijana Cicović Maslovar je izrazila negodovanje zbog nedostatka odgovornosti Ministarstva zdravlja koje, ni nakon više pisanih i obraćanja I MI Boke putem telefona, nije dalo nikakvu povratnu informaciju za učestvovanje u Istraživanju. Istakla je da su najveći problemi nedostatak međusektorske saradnje i podataka o osobama sa mentalnim invaliditetom, koji bi trebalo biti riješen uspostavljanjem Registra o osobama s invaliditetom, ali tek za najmanje osam godina.

U vrlo konstruktivnoj diskusiji su učestvovale predstavnice Ministarstva socijalnog staranja, brige o porodici i demografije, JU Centra za socijalni rad za opštine Kotor, Tivat i Budva, JZU Specijalne bolnice za psihijatriju „Dobrota” Kotor, JU Doma starih „Grabovac” Risan, JZU Doma zdravlja Kotor, Opštine Kotor i Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore. Istaknuto je da od 2021. godine nije bilo osoba sa mentalnim invaliditetom koje su produžile svoj boravak u JZU Specijalnoj bolnici za psihijatriju „Dobrota” Kotor zbog socijalnih razloga. Međutim, uJU Domu starih „Grabovac” Risan, koja je jedina ustanova socijalne i dječje zaštite u Crnoj Gori koja prima ove osobe, preko 50% korisnika/ca predstavljaju osobe sa mentalnim invaliditetom od kojih najmlađe imaju nešto više od 30 godina, te mnogima nije mjesto u ovoj ustanovi.

Kazano je da je Opština Kotor voljna da učestvuje u finansiranju usluga neophodnih za deinstitucionalizaciju ove grupe, kao i da aktivnosti predviđene Strategijom deinstitucionalizacije za period 2025-2028. godine mogu značajno doprinijeti rješavanju problema, naročito kroz uspostavljanje i pružanje usluge stanovanja uz podršku i integrisanih usluga. Sve institucije, čije su predstavnice učestvovale na ovom događaju su veoma zainteresovane za rješavanje problema, a u tom smjeru su postojale i inicijative od strane JZU Specijalne bolnice za psihijatriju „Dobrota” Kotor koje nažalost nisu realizovane.

I MI Boke se nada da će izražena spremnost za unaprjeđenje deinstitucionalizacije osoba sa mentalnim invaliditetom dugotrajno smještenih u JZU Specijalnoj bolnici za psihijatriju „Dobrota” Kotor i JU Domu starih „Grabovac” Risan uroditi plodom i u praksi. Dogovoreno je da I MI Boke Istraživanje dopuni podacima o osobama sa mentalnim invaliditetom dugotrajno smještenim u JU Domu starih „Grabovac” Risan, te da finalni Izvještaj sa predlozima rješenja dostavi pomenutim institucijama na završne komentare.