SAOPŠTENJE ZA JAVNOST: PRVA PRAVOSNAŽNA PRESUDA ZA ZAŠTITU OD DISKRIMINACIJE PO OSNOVU INVALIDITETA U PRISTUPU INFORMACIJAMA I POSTUPCIMA PRED ORGANIMA

Viši sud u Podgorici je 7. decembra 2022. godine potvrdio Presudu Osnovnog suda u Podgorici, kojom je utvrđeno da je izvršna direktorka Inicijative mladih s invaliditetom Boke (I MI Boke), Miroslava-Mima Ivanović pretrpjela ponovljenu diskriminaciju po osnovu invaliditeta, od strane JU Centra za socijalni rad za opštine Kotor, Tivat i Budva i Države Crne Gore, koji joj, u tri upravna postupkaza ostvarenje prava na slobodan pristup informacijama, nisu pružili tražene informacije u zvučnoj formi na CD-u, čime su joj otežali učešće u ovim postupcima i ostvarenje njenih prava. Potvrđenom Presudom Osnovnog suda u Podgorici, koja je donijeta 19. novembra 2021. godine, diskriminatorima je zabranjeno ponavljanje radnji diskriminacije i u tom smislu im je naloženo „da ubuduće po zahtjevima za slobodan pristup informacijama tražene informacije i/ili dokumenta tužilji dostavljaju u zvučnoj formi, kad god to tužilja zahtjeva.”. Postupak pred Višim sudom u Podgorici je pokrenut uslijed Žalbe Države.

Miroslava-Mima Ivanović je u junu 2020. godine, uputila zahtjeve za slobodan pristup informacijamaJU Centru za socijalni rad za opštine Kotor, Tivat i Budva, Ministarstvu rada i socijalnog staranja i Ministarstvu pravde, kojima je tražila informacije o sprovođenju pravosnažnih presuda u smislu prilagođavanja objekata Centra i Ministarstva pravde osobama s invaliditetom (OSI). U zahtjevima je istakla da je OSI, te je u skladu sa članom 23 Zakona o slobodnom pristupu informacijama tražila da joj se informacije dostave u: elektronskom formatu na e-mail adresu i u štampanoj i u zvučnoj formi na CD-u na adresu stanovanja. Navedene institucije su odobrile pristup traženim informacijama, ali su sve materijale dostavileu štampanoj i elektronskoj formi, koje su obje nepristupačne Miroslavi-Mimi Ivanović, s obzirom na njeno oštećenje vida. Dokumenta koja su joj bila dostavljena u elektronskom formatu su pretežno nečitljiva za govorne programe za računar i mobilni telefon, jer su skenirane i sačuvane u formi slike, a ne tekstualnog (Word ili PDF) dokumenta. Ni u jednom dostavljenom dokumentu, Centar i ministarstva nisu dali obrazloženje zašto pružene informacije nisu dostavili u zvučnom formatu na CD-u, iako su takvo obrazloženje morali pružiti shodno Zakonu o upravnom postupku.

Pred Osnovnim sudom u Podgorici,izvršna direktorka I MI Boke je istakla da je ovakvim postupanjemJU Centra za socijalni rad za opštine Kotor, Tivat i Budva, Ministarstva rada i socijalnog staranja i Ministarstva pravde bila spriječena da na samostalan i efikasan način učestvuje u upravnim postupcima za ostvarenje prava na slobodan pristup informacijama. Objasnila je da su druge osobemorale da jojviše puta čitaju dostavljene informacije, da bi ih mogla zapamtiti i odlučiti da li može i treba pisati prigovore ili žalbe. U tom smislu, je morala da plaća personalnu asistenciju i da moli prijatelje/inice i kolege/inice da joj dostavljena dokumenta čitaju, a to je iziskivalo troškove i uklapanje u slobodno vrijeme drugih, što je i uticalo na smanjenje mogućnosti da u zakonskom roku podnese planirane žalbe u ovim upravnim postupcima.

Osnovni sud u Podgorici i Viši sud u Podgorici, su odbili argumenteJU Centra za socijalni rad za opštine Kotor, Tivat i Budva i Države Crne Gore za počinjenu diskriminaciju. Centar i Zaštitnik imovinsko-pravnih interesa Crne Gore su isticali da nije bilo tehničkih mogućnosti da se tražene informacije dostave u zvučnom formatu na CD-u, kao i da izvršna direktorka I MI Boke svoje pravo na slobodan pristup informacijamana način i u obliku koji odgovara njenim mogućnostima i potrebama nije nastavila da štiti podnošenjem dozvoljenih pravnih lijekova u upravnim postupcima, već je prerano pokrenula parnični postupak za zaštitu od diskriminacije.

Sudija Osnovnog suda u Podgorici, Veljko Radovanović i vijeće Višeg suda u Podgorici u sastavu Radonja Radonjić, Nina Radunović i Ognjana Boljević su istakli da je članom 23 Zakona o slobodnom pristupu informacijamapropisano da se OSI omogućava pristup informaciji na način i u obliku koji odgovara njihovim mogućnostima i potrebama. Naveli su i da član 21 Konvencije UN-a o pravima OSIpropisuje obavezu Države Crne Goreda omogući OSI slobodu traženja, primanja i širenja informacija, uključujući: pružanje OSI informacija namijenjenih opštoj javnosti na blagovremen način i bez dodatnih troškova po OSI u pristupačnim formatima i tehnologijama primjerenim različitim vrstama invalidnosti. Stoga su konstatovali da je prema Miroslavi-Mimi Ivanović učinjena diskriminacija po osnovu invaliditeta u pristupu informacijama i postupcima pred organima iz člana 12 stav 1 i člana 15 tačka 2, 3 i 4 Zakona o zabrani diskriminacije lica sa invaliditetom.

Imajući u vidu pravosnažnost Presude Osnovnog suda u Podgorici u ovom slučaju, koja je prva pravosnažna Presuda u Crnoj Gori u pogledu zaštite OSI od diskriminacije u pristupu informacijama i postupcima pred organima,I MI Boke očekuje da ćeJU Centar za socijalni rad za opštine Kotor, Tivat i Budva, Ministarstvo rada i socijalnog staranja i Ministarstvo pravde, ali i druge državne i lokalne institucije u Crnoj Gori, u što kraćem roku preduzeti sve potrebne mjerekako bi se OSI osiguraloda, na dostojanstven način i bez diskriminacije po osnovu invaliditeta, uživaju svoja prava na slobodan pristup informacijama i samostalno, puno i efektivno učestvuju u upravnim i drugim postupcima.U suprotnom, pozivamo sve OSI da zaštitu i ostvarivanje ovih prava zahtjevaju u svim dozvoljenim pravnim postupcima, za šta im I MI Boke može dati podršku.