ŠTA JE I KOJI JE ZNAČAJ USLUGE POMOĆI U KUĆI?
16.02.2025
Uvod
Invaliditet pogađa ne samo djecu ili osobe s invaliditetom (OSI), već i njihove porodice. Neke od poteškoća izazvanih ovakvom situacijom su: prilagođavanje invaliditetu, nesposobnost za redovno radno vrijeme, hronični umor, strah za budućnost, nedostatak društvenog života i sl. Za prevazilaženje ovih problema, razvoj usluga podrške za OSI je izuzetno važan, ali ne samo za članove/ice porodice, već i za poboljšanje kvaliteta života OSI i njihove nezavisnosti.
Usluhe socijalne zaštite nastaju iz nužde, ali i iz svijesti društva da svaki/a pojedinac/ka kao njegov/a član/ica, porodica, ili lokalna zajednica može, zbog različitih uzroka, da dođe u takvo stanje da mu/joj je potrebna pomoć i zaštita. Rad na riješavanju problema siromaštva i drugih uslova i društvenih potreba, smatra se neophodnom pretpostavkom za opšti napredak društva u cjelini.
U Crnoj Gori postoje dvije vrste podrške koje osobe u potrebi mogu ostvariti kroz sistem socijalne i dječje zaštite: materijalna davanja i usluge socijalne i dječije zaštite. Usluge socijalne i dječje zaštite bi mogle imati još mnogo poboljšanja, naročito u praksi. Jedna od ovih važnih i vrijednih usluga je pomoć u kući (PK), koja pruža podršku pojedincima/kama kojima je potrebna pomoć u svakodnevnim životnim aktivnostima.
Šta je usluga pomoći u kući?
PK je jedna od usluga podrške za život u zajednici za djecu, odrasle i stare OSI. Ova usluga je namijenjena OSI u sopstvenim domovima, a namijenjena je korisnicima/ama koji imaju zagarantovane uslove za život u sopstvenom domu i koji zbog invalidnosti nisu u mogućnosti da bez fizičke pomoći drugog lica zadovolje svoje lične i kućne potrebe, a porodica nije u mogućnosti da im pruži potrebnu podršku. Ova usluga se razlikuje od usluge personalne asistencije (PA) po svojoj namjeni i obimu. Za razliku od usluge PA, PK ima za cilj da korisniku/ci omogući nesmetano funkcionisanje u njegovom/njenom domu. Zbog toga ova usluga uključuje podršku u zadovoljavanju ličnih i kućnih potreba korisnika/ca, ali ne i društvenih, kao što je to slučaj sa uslugom PA.
Usluga PK se pruža u domu korisnika/ce, a pruža je asistent/kinja u kući u saradnji sa članovima/icama porodice OSI i/ili korisnikom/com. U slučaju kada je korisnik/ca ove usluge dijete s invaliditetom ili odrasla OSI djelimično ili u potpunosti lišena poslovne sposobnosti, uslugom upravlja jedan od roditelja odnosno staralac/teljka OSI koji/a određuje radne zadatke, prati i evaluira rad asistenta/kinje u kući. Međutim, kada je korisnik/ca usluge PK odrasla, poslovno sposobna OSI, ona upravlja ovom uslugom, određuje radne zadatke asistenta/kinje u kući, prati i evaluira rad asistenta/kinje u kući.
Shodno važećem Pravilniku o bližim uslovima za pružanje i korišćenje, normativima i minimalnim standardima usluga podrške za život u zajednici, aktivnosti usluge PK su:
nabavka hrane, pomoć u pripremi obroka i hranjenju;
pomoć pri kretanju;
pomoć u održavanju lične higijene i higijene prostora;
pomoć pri zagrijevanju prostora;
pomoć pri nabavci štampe i knjiga i plaćanju računa za električnu energiju, telefon, komunalije i sl.;
posredovanje u obezbjeđivanju različitih vrsta usluga za održavanje domaćinstva i kućnih aparata;
nabavka ljekova i odvođenje na ljekarske preglede.
Pružanje gore navedenih aktivnosti sprovodi se uvažavajući karakteristike, kapacitete i potrebe korisnika/ca. U tom smislu, konkretne aktivnosti usluge PK se prilagođavaju svakom/oj korisniku/ci, ali s obzirom da se usluga rijetko pruža jedan na jedan, korisnici/e ne uživaju onaj stepen upravljanja uslugom kao što je to slučaj kod usluge PA.
Zašto je usluga pomoći u kući važna?
Ova usluga je veoma važna jer je OSI, zbog prirode i posljedica same invalidnosti, često potrebna pomoć i podrška u kući. Usluga PK pomaže korisnicima/ama da budu osnaženi i što nezavisniji u svom okruženju, zajedno sa članovima/icama porodice. Pružanje ove usluge utiče i na povećanje socijalne uključenosti članova/ica porodice korisnika/ce, koji su oslobođeni obaveze pružanja fizičke pomoći za nesmetano funkcionisanje u domu svog člana/ice porodice s invaliditetom. S druge strane, korisnik/ca se podstiče da se aktivnije uključi u život zajednice.
Usluga PK je značajna za OSI iz više razloga. Prije svega, ona omogućava pojedincima/kama s invaliditetom kojima/ama je potrebna pomoć u svakodnevnim aktivnostima da ostanu u svojim domovima umjesto da budu institucionalizovani/e u ustanovi za njegu. Na ovaj način se promovišu autonomija, dostojanstvo i samopoštovanje OSI. Pored toga, usluga PK pruža osjećaj kontinuiteta i bliskosti za pojedince/ke koji/e su navikli/e da žive u svojim domovima. Takođe, promoviše socijalnu inkluziju, jer omogućava OSI da ostanu povezane sa svojim zajednicama i društvenim mrežama. Ova usluga može da pruži različite zdravstvene beneficije (poboljšano upravljanje ljekovima, smanjen rizik od povreda, poboljšano opšte zdravlje i dobrobit). Konačno, usluga PK može biti isplativija od institucionalizacije OSI, jer može smanjiti potrebu za hospitalizacijom i drugim intervencijama.
Ko može da koristi uslugu pomoći u kući?
Kao i sve druge usluge podrške za život u zajednici, usluga PK je dostupna OSI koje su crnogorski državljani sa prebivalištem na teritoriji zemlje i stranci s odobrenim privremenim ili stalnim boravkom u zemlji. Takođe, pravo mogu ostvariti OSI koje traže azil i stranci/kinje s invaliditetom pod supsidijarnom zaštitom.
Usluga PK se može pružiti na osnovu odluke centra za socijalni rad ili direktnog ugovaranja između licenciranog pružaoca usluge i korisnika/ce. Kada pravo na ovu uslugu priznaje centar za socijalni rad, onda država učestvuje u plaćanju njenih troškova, dok u drugom slučaju OSI i njihove porodice snose cjelokupne troškove njenog pružanja. Cijena usluge PK varira od stepena podrške koji je OSI potreban, a njega određuje licencirani pružalac usluge.
Kako ostvariti pravo na uslugu pomoći u kući?
OSI, njihovi roditelji odnosno staraoci/teljke treba da se obrate zahtjevom centru za socijalni rad u opštini gdje imaju prebivalište ili boravište. Ukoliko im je neophodna besplatna pravna pomoć u ovom dijelu, mogu se obratiti i Inicijativi mladih s invaliditetom Boke (I MI Boke) koja je od novembra 2024. godine i licencirani pružalac usluge PK.
Korišćene reference:
Dimitrijević, B. (2013). Usluge u zajednici kao podrška roditeljima koji pružaju dugotrajnu negu deci i mladima sa invaliditetom. Godišnjak FPN Univerziteta u Beogradu, 11(24), (113-130).
Mirić, F. (2020). Pomoć u kući kao usluga iz oblasti socijalne zaštite. Dostupno na: Pravilnik o bližim uslovima za pružanje i korišćenje, normativima i minimalnim standardima usluga podrške za život u zajednici ("Službeni list Crne Gore", br. 063/19 od 18.11.2019, 053/24 od 07.06.2024, 062/24 od 28.06.2024, 104/24 od 31.10.2024).
Urdarević, B. (2020). Pomoć u kući kao usluga iz oblasti socijalne zaštite. KSKSI vek – vek usluga i Uslužnog prava, (193-202).
Zakon o socijalnoj i dječijoj zaštiti („Službeni list Crne Gore“, br. 027/13 od 11.06.2013, 001/15 od 05.01.2015, 042/15 od 29.07.2015, 047/15 od 18.08.2015, 056/16 od 23.08.2016, 066/16 od 20.10.2016, 001/17 od 09.01.2017, 031/17 od 12.05.2017, 042/17 od 30.06.2017, 050/17 od 31.07.2017, 059/21 od 04.06.2021, 145/21 od 31.12.2021, 003/23 od 10.01.2023, 048/24 od 24.05.2024, 084/24 od 06.09.2024).
